historia sztuki: Sztuka Starożytnej Mezopotamii

Sztuka Starożytnej Mezopotamii

Co należy umieć rozpoznać:

- ziggurat z Ur (rekonstrukcja)

- sztandar z Ur

- figurka złotego kozła z Ur

- posążek Gudei z Lagasz

- stela kodeksu Hammurabiego

- płaskorzeźba Zraniona Lwica – pałac Assurbanipala w Niniwie

- wiszące ogrody Semiramidy

- Brama Isztar w Babilonie

Sztuka sumeryjska i akadyjska

- od ok 4000r. p.n.e. do ok 2400r. p.n.e. (opanowanie Mezopotamii przez lud Akadów)

- w miastach-państwach: Ur, Uruk, Eridu, Lagasz, Girsu, Nippur.

Architektura:

- miasta otoczone murami obronnymi

- domy z izbami skupionymi wokół dziedzińca

- w centrum miasta ośrodek kultowy – świątynia (z której następnie rozwinął się zigurat)

- pałac władcy

materiały:

- suszona cegła

- w budowlach reprezentacyjnych okładano mur paloną cegłą

- spoiwem był muł oraz smoła bitumiczna.

Rzeźba:

tematyka przedstawień: sceny mitologiczne, historyczne i kultowe.

- przedstawienia figur w pozie modlitewnej, o uproszczonych geometrycznie kształtach, z charakterystycznie skrzyżowanymi na piersi rękami i dużą głową z podkreślonymi oczami, nosem i ustami.

- figurki wotywne z terakoty lub alabastru

- kamienne rzeźby przedstawiające zgeometryzowane postacie ludzkie

- kamienne wazy reliefowe (np. waza z Uruk)

- wazy z metalu (np. srebrna waza Entemeny)

- stele pamiątkowe (np. stela Eanatuma) i reliefy o kompozycji pasowej, izokefalicznej, z wyeksponowaną postacią władcy (twarz i nogi z profilu, tors en face)

Dzieła:

1. Zigurat z Ur (zwany przez Sumerów Etemennigur)

- wybudowany około 2100r. p.n.e. przez Urnammu i Szulgiego w mieście Ur

- budowa schodkowana trójstopniowo, zwężającą się ku górze

- była to wieża sakralna poświęcona bogu księżyca

- pierwotna budowla wzniesiona na fundamencie o wymiarach 65×43 m., była wysoka na ok. 21 m, dziś sięga ok. 13 m.

- rdzeń składał się z cegły suszonej i był obłożony wypalaną cegłą

- przypuszcza się, że na najwyższym tarasie stała niewielka kaplica, do której prowadziły schody

- tarasy połączone były pochylniami

- pochylone ściany zdobione były niszami i ryzalitami

- gruntownej konserwacji został poddany przez sir Leonarda Wooley’a na początku XX w.

2. Sztandar z Ur

- sztandar jest przedmiotem w kształcie grubego klina z drewna o wymiarach 44x20cm odnaleziony w grobach „królewskich”

- datowany na ok. 2600 p.n.e.

- technika inkrustacji

- jego szersze boki są zdobione mozaiką z lapis-lazuli, kornaliny i macicy perłowej ułożoną na podłożu bitumicznym

- kompozycja podzielona na 3 pasy ukazujące dwa ważne wydarzenia: zwycięską wojnę i ucztę wydaną z okazji przywrócenia pokoju

- niestety zachowane w bardzo złym stanie

3. Posążek Gudei, władcy Lagasz

- wykonany z diorytu

- zwartą kompozycją

- o przysadzistych proporcjach

- starano się oddać indywidualne rysy twarzy

- posąg siedzącego Gudei przechowywany jest w Luwrze

Sztuka babilońska

stela – rodzaj pomnika nagrobnego, wykonywany z marmuru lub miękkiego kamienia; głównym motywem przedstawień był zmarły, najczęściej w scenie pożegnania lub uczty.

4. Stela Hammurabiego (1760r. p.n.e.)

- reprezentuje relief starobabiloński

- wysoki poziom artystyczny

- nowatorstwo formy – portretowe ujęcie twarzy króla oraz próba trójwymiarowego modelunku postaci

- znaleziona w Suzie (wys .2,25 m) jako pochodzące z Babilonii trofeum wojenne

Hammurabi z ręką podniesioną w geście modlitewnym stoi przed siedzącym na tronie Szamaszem, bogiem słońca i sprawiedliwości, który wręcza królowi symbole władzy. Król mimo posiadanej potęgi, nie kazał nigdy przedstawić się jako równy bogom. Przeciwnie, scena ukazuje pełną uszanowania postawę, sugerując, że bóg jest rzeczywistym prawodawcą. Za bogiem wykwitają promienie, widoczne nad jego ramionami. Szamasz jest odziany w szatę typową dla bóstw w okresie sumeryjskim. W jednej ręce trzyma berło i pierścień, głowę wieńczy tiara z czterema rogami. Hammurabi ubrany jest jak Gudea, w płaszcz zarzucony na lewe ramię, prawe ramię pozostaje obnażone. Wielka broda i profil, w którym zamiast prostego nosa, będącego przedłużeniem linii czoła, pojawia się krzywizna, podkreślająca odmienność etniczną. Każdy szczegół reliefu opracowany został z niezwykłą pieczołowitością.

Temat sacra conversazione – siedzący bóg pogrążony w rozmowie z monarchą – pojawia się wielokrotnie w reliefowych scenach, których bohaterami są późniejsi władcy babilońscy. Poniżej słup z diorytu pokryty jest pismem klinowym z tekstem kodeksu ogłoszonego w 32 roku panowania.

5. Brama Isztar

- wzniesiona za panowania Nabuchodonozora II

- poświęcona była bogini Isztar

- otwierała tzw. drogę procesyjną, która ciągnęła się aż do świątyni Marduka – Esagila.

- był to tzw. obiekt bramny (obiekt tworzyły w zasadzie dwie bramy połączone przejściem), składający się z czterech wież na planie kwadratu, zwieńczonych krenelażem, który zresztą był również na murach łączących wieże

- funkcje obronne

- Brama Isztar oblicowana była glazurowaną cegłą w kolorze niebieskim

- wyobrażenia 575 zwierząt, które symbolizowały poszczególne bóstwa: smoki – Marduka, byki – Adada i lwy – Isztar

- podobną konstrukcję miała brama Nergala w Niniwie

- charakterystyczną cechą Bramy Isztar jest ogromna paleta barw, jakie były zastosowane w jej dekoracji

- obecnie zrekonstruowana Brama Isztar znajduje się w Berlinie w Muzeum Pergamońskim

- w Iraku natomiast wykonano jej replikę, będącą tam dużą atrakcją turystyczną Babilonu

Sztuka asyryjska

5. płaskorzeźba Zraniona Lwica – pałac Assurbanipala w Niniwie

- relief wypukły

- precyzja szczegółu, pomimo generalizacji przejrzysta

- najczęściej pasowa kompozycja

- studium anatomii, zwłaszcza zwierząt

- wyobrażonych z mistrzowską ekspresją i trafną obserwacją ruchu

Sztuka Perska

- sztuka dworska, nacechowana uroczystą powagą i monumentalizmem, świadcząca o potędze władców

W architekturze:

- wyróżniały się wspaniałe założenia pałacowe (Suza, Persepolis, Pasargady) z wielkimi salami audiencyjnymi (apadanami), wspartymi na kolumnach z kapitelami w kształcie dwóch protomów byka, reprezentacyjnymi schodami zdobionymi reliefami, bramami dekorowanymi postaciami uskrzydlonych byków o ludzkich głowach

- ściany zdobiono glazurowaną cegłą lub kamiennymi reliefami (ortostaty)

Inne

Lamassu to uskrzydlone byki lub lwy o ludzkich głowach.

Bibliografia:

- http://artfolie.wordpress.com/

- D. Stępień, W. Sygut - Sztuka w zasięgu ręki ; wyd. MAC edukacja

- Słownik terminologiczny sztuk pięknych; Wydawnictwo Naukowe PWN